کد مطلب:211012 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:115
شاگردان و اصحاب و روات احادیث امام جعفر صادق
تا آنجا كه میسر بود مطالب فشرده و جامع مبانی اصول مدرسه جعفری جمع آوری گردد سعی بلیغ شد و اكنون باید از شاگردان و روات احادیث و اصحاب و ملازمین امام جعفر صادق علیه السلام بحث كنیم شكی نیست كه شهرت علمی امام صادق و مقام ولایت و امامت او در عهد پدرش باقرالعلوم همه جا طنین انداز بود. و شخصیت علمی او را همه می شناختند در مدت 35 سال دوران امامت هزاران نفر مردم دور و نزدیك شرفیاب شدند و یك یا چند هزار كه بارزترین آن سی هزار حدیث ابان بن تغلب است از امام صادق علیه السلام روایت شد و این احادیث و این مردم با حالات و عقاید و افكار و ملل و نحل مختلف بوده اند كه صحیح ترین احادیث او را فرقه امامیه كه معتقد به خاندان مهبط وحی و تنزیل بوده اند با كمال تقوی و ایمان و عقیده بدون تصرف و كسر و افزونی نقل كرده اند - آن روز كه طبع و نشر نبود تمام علوم باید به وسیله حدیث نقل شود و لذا حدیث اهمیت به سزائی داشت و راوی آن اهمیت بیشتری از خود حدیث داشت كه با چه شرایط نقل حدیث نموده است.
این مسائل به شرحی كه داده شد در مكتب تشیع حل و تجزیه و تحلیل شده امری مكتوم و ترجمه رجالی مخفی نیست و نقطه ابهامی وجود ندارد. نهایت مردان متتبع و محقق كه سالها در كتب رجال و روایت با درایتی كار كرده باشند می فهمند.
احادیث در زمان امام صادق بین مردم اموی و عباسی نشر یافت ولی در عین حال روز افزون فضایل و مكارم اخلاقی امام محمد باقر و امام جعفر صادق مردم روشن ضمیر صافی دل را به تقوی و فهم و كیاست تشیع آشنا می ساخت و امامیه روزافزون شدند تا هر دو چهره متهم اموی و عباسی كنار رفت و با استدلال و برهان علم در میان امامیه جای خود را باز كرد
[ صفحه 101]
و این فرقه به دانش و دانستن حدیث صحیح و مستدل شهرت یافتند چنانچه بزرگان فرقه امامیه مورد احترام فریقین هستند در حالی عكس آن مورد قبول نیست زیرا تقوی و عقیده كامل نبوده و نیست سیاست هم در این عصر نفوذ كرده و ده سال اخیر مدرسه جعفری سیاست منصور و سخت گیری او سبب شد دست پرورده های خود را برای فتوی دادن بزرگ كردند تا در قبال دریای مواج علم و دانش امام صادق اظهار رأی نمایند در حالی كه در مناظرات همه مغلوب و منكوب می شدند.
سلیمان بن موسی اشرق متوفی 119 مفتی دمشق.
عبدالله بن ذكوان متوفی 130 راوی معروف ابوهریره معلوم الحال.
نافع غلام پسر عمر متوفی 117.
سلیمان بن یسار برادر عطاء متوفی 107 مفتی مدینه.
مكحول غلام بنی هذیل متوفی 113 مفتی دمشق.
ابوحازم سلمة بن دینار اعرج غلام بنی مخزوم متوفی 140 عالم مدینه.
سلیمان بن طرحان متوفی 143.
اسماعیل بن خالد بجلی غلام امویین متوفی 145.
عكرمة غلام ابن عباس متوفی 105.
اینها از موالی اموی بودند كه آنها را بزرگ نمود جزء علمای درباری معرفی می كردند و فتوای آنها را احترام و اجرا می نمودند و در قبال آنها هر كس علیه آراء فتاوای اموی رأی می داد آنها را می كوبیدند میزدند تبعید می كردند. محروم از شئون اجتماع می نمودند تا فتوی خلاف سیاست ندهند و كسی هم پیروی نكند چنانكه این سیره هنوز هم ادامه دارد.
مثلا سعید بن مسیب متوفی سال 93 كه از علمای مدینه و مخالف سیاست عباسی یعنی طبق ادله اربعه فتوی می داد آن قدر زدند و تبعید نمودند كه عبرت دیگران شود بنی عباس هم آمدند به پیروی امویین همین روش را اتخاذ كردند زیرا آراء و فتاوای امامیه و علویین علیه سیاست آنها بود دستور دادند ابوحنیفه كه ایرانی بود فتوی دهد و فتاوی او هم در موارد سیاسی علیه جعفر بن محمد باشد و مردم را هم به پیروی او دعوت كردند و به مخالفت اهل بیت ترغیب و تشویق نمودند به اندازه ای فشار بر این مقصد به مردم آوردند كه شعرا گفتند:
[ صفحه 102]
یالیت جور بنی مروان دام لنا
و لیت عدل بنی العباس فی النار
یعنی ای كاش جور بنی مروان ادامه می یافت و عدالت بنی عباس در آتش می سوخت مفادش این است رحمت به روح ناپاك كفن دزد اولی.
فرق بین امویین و عباسیین این بود كه بنی امیه فتوی به قول علی نمی دادند و گفتار او را هم ملاك عمل نمی گرفتند ولی بنی عباس به نام گفتار علی و فتوای علی علیه السلام آنچه می خواستند می گفتند. چنانچه حسن بصری به نام اخبرنا ابوزینب كه مرادش علی بن ابیطالب علیه السلام بود اما هر چه دل بنی عباس خواست گفت.
امام محمد باقر در مكه و مدینه محفل علمی را به طوری گشود و ادامه داد كه اهل بیت از امویین برگشتند و به اهل بیت رو آوردند و احادیث نبوی را از زبان باقر العلوم اتخاذ كردند تا مدرسه جعفری گشوده شد از همان مردم بیش از چهار هزار نفر در مدینه جمع شدند و یك جنبش علمی و حركت فكری به وجود آمد و حافظ ابوالعباس احمد بن عقده متوفی 230 كتابی در رجال مدرسه جعفری نوشت كه اسامی بیش از 4500 نفر را در آن ضبط كرده و شیخ طوسی متوفی 430 سه هزار نفر را ضبط كرد كه برخی در آن عده اولی نبودند و شیخ نجم الدین در المعتبر می نویسد:
روی عن الصادق اربعة الاف رجل و برز بتعلیمه من الفقهاء الافاضل جم غفیر «الی ان یقول» تا آنجا كه گوید:
حتی كتبت من اجوبة مسائله اربعمائة مصنف لاربعمائة مصنف سموها بالاصول [1] .
و عجیب این است در این مدرسه از نظر اهمیت علمی و فنی هر كس در هر عقیده و عملی بوده به این مدرسه حاضر می شد و حدیث در علوم مختلف می شنید و نقل می كرد. تا آنجا كه نهصد فقیه در مسجد كوفه درس فقه می دادند.
این مسائل به شرحی كه داده شد در مكتب تشیع حل و تجزیه و تحلیل شده امری مكتوم و ترجمه رجالی مخفی نیست و نقطه ابهامی وجود ندارد. نهایت مردان متتبع و محقق كه سالها در كتب رجال و روایت با درایتی كار كرده باشند می فهمند.
احادیث در زمان امام صادق بین مردم اموی و عباسی نشر یافت ولی در عین حال روز افزون فضایل و مكارم اخلاقی امام محمد باقر و امام جعفر صادق مردم روشن ضمیر صافی دل را به تقوی و فهم و كیاست تشیع آشنا می ساخت و امامیه روزافزون شدند تا هر دو چهره متهم اموی و عباسی كنار رفت و با استدلال و برهان علم در میان امامیه جای خود را باز كرد
[ صفحه 101]
و این فرقه به دانش و دانستن حدیث صحیح و مستدل شهرت یافتند چنانچه بزرگان فرقه امامیه مورد احترام فریقین هستند در حالی عكس آن مورد قبول نیست زیرا تقوی و عقیده كامل نبوده و نیست سیاست هم در این عصر نفوذ كرده و ده سال اخیر مدرسه جعفری سیاست منصور و سخت گیری او سبب شد دست پرورده های خود را برای فتوی دادن بزرگ كردند تا در قبال دریای مواج علم و دانش امام صادق اظهار رأی نمایند در حالی كه در مناظرات همه مغلوب و منكوب می شدند.
سلیمان بن موسی اشرق متوفی 119 مفتی دمشق.
عبدالله بن ذكوان متوفی 130 راوی معروف ابوهریره معلوم الحال.
نافع غلام پسر عمر متوفی 117.
سلیمان بن یسار برادر عطاء متوفی 107 مفتی مدینه.
مكحول غلام بنی هذیل متوفی 113 مفتی دمشق.
ابوحازم سلمة بن دینار اعرج غلام بنی مخزوم متوفی 140 عالم مدینه.
سلیمان بن طرحان متوفی 143.
اسماعیل بن خالد بجلی غلام امویین متوفی 145.
عكرمة غلام ابن عباس متوفی 105.
اینها از موالی اموی بودند كه آنها را بزرگ نمود جزء علمای درباری معرفی می كردند و فتوای آنها را احترام و اجرا می نمودند و در قبال آنها هر كس علیه آراء فتاوای اموی رأی می داد آنها را می كوبیدند میزدند تبعید می كردند. محروم از شئون اجتماع می نمودند تا فتوی خلاف سیاست ندهند و كسی هم پیروی نكند چنانكه این سیره هنوز هم ادامه دارد.
مثلا سعید بن مسیب متوفی سال 93 كه از علمای مدینه و مخالف سیاست عباسی یعنی طبق ادله اربعه فتوی می داد آن قدر زدند و تبعید نمودند كه عبرت دیگران شود بنی عباس هم آمدند به پیروی امویین همین روش را اتخاذ كردند زیرا آراء و فتاوای امامیه و علویین علیه سیاست آنها بود دستور دادند ابوحنیفه كه ایرانی بود فتوی دهد و فتاوی او هم در موارد سیاسی علیه جعفر بن محمد باشد و مردم را هم به پیروی او دعوت كردند و به مخالفت اهل بیت ترغیب و تشویق نمودند به اندازه ای فشار بر این مقصد به مردم آوردند كه شعرا گفتند:
[ صفحه 102]
یالیت جور بنی مروان دام لنا
و لیت عدل بنی العباس فی النار
یعنی ای كاش جور بنی مروان ادامه می یافت و عدالت بنی عباس در آتش می سوخت مفادش این است رحمت به روح ناپاك كفن دزد اولی.
فرق بین امویین و عباسیین این بود كه بنی امیه فتوی به قول علی نمی دادند و گفتار او را هم ملاك عمل نمی گرفتند ولی بنی عباس به نام گفتار علی و فتوای علی علیه السلام آنچه می خواستند می گفتند. چنانچه حسن بصری به نام اخبرنا ابوزینب كه مرادش علی بن ابیطالب علیه السلام بود اما هر چه دل بنی عباس خواست گفت.
امام محمد باقر در مكه و مدینه محفل علمی را به طوری گشود و ادامه داد كه اهل بیت از امویین برگشتند و به اهل بیت رو آوردند و احادیث نبوی را از زبان باقر العلوم اتخاذ كردند تا مدرسه جعفری گشوده شد از همان مردم بیش از چهار هزار نفر در مدینه جمع شدند و یك جنبش علمی و حركت فكری به وجود آمد و حافظ ابوالعباس احمد بن عقده متوفی 230 كتابی در رجال مدرسه جعفری نوشت كه اسامی بیش از 4500 نفر را در آن ضبط كرده و شیخ طوسی متوفی 430 سه هزار نفر را ضبط كرد كه برخی در آن عده اولی نبودند و شیخ نجم الدین در المعتبر می نویسد:
روی عن الصادق اربعة الاف رجل و برز بتعلیمه من الفقهاء الافاضل جم غفیر «الی ان یقول» تا آنجا كه گوید:
حتی كتبت من اجوبة مسائله اربعمائة مصنف لاربعمائة مصنف سموها بالاصول [1] .
و عجیب این است در این مدرسه از نظر اهمیت علمی و فنی هر كس در هر عقیده و عملی بوده به این مدرسه حاضر می شد و حدیث در علوم مختلف می شنید و نقل می كرد. تا آنجا كه نهصد فقیه در مسجد كوفه درس فقه می دادند.
[1] الامام الصادق و المذاهب الاربعه ص 58 ج 1 - و 81 ج 2.